De randen van een schaduw
Over linosnijden, zwart-witdenken en het autismespectrum
Ik vind de randen van een schaduw er zacht uitzien. Vaak heeft een schaduw geen harde lijn, maar zit er een donzig randje aan de plek waar het licht overgaat in donker. Of schaduw en licht lopen in elkaar over en creƫren een zacht schouwspel in verschillende, soms overlappende gradaties licht en donker. Ik keek de afgelopen week veel naar schaduwen en dacht na over hoe ik ze wel of niet vast kan leggen met linosnedes.
In het maken van linosnedes draait het veel om zwart en wit. Het linoleum dat je wegsnijdt, wordt wit op je print. Dit wordt weggelaten, het wordt niet gedrukt. Het linoleum wat je behoudt, dat wordt zwart (of een andere kleur inkt). Je rolt de inkt op wat overblijft, en dat drukt op je papier. Zoals de meeste kunstvormen is linosnijden er een waar je fouten creatief op moet lossen. Je kunt er niet meer overheen schilderen of krijten of tekenen, je kunt niets weggummen. Wat je eenmaal hebt weggesneden, kun je moeilijk weer op de plaat plakken ā weg is weg. Het is een zwart-witte kunstvorm, een alles-of-niets.
Verschillende lino-printmakers hebben mij laten zien dat het alsnog mogelijk is om nuance in je print aan te brengen: je kunt allerlei patronen inzetten om licht en donker aan te geven, zoals lijntjes in een bepaalde richting of ruitjes of vakjes. Of je moet met meerdere stempels en zo met meerdere lagen werken (zoals Danielle Lee hieronder geweldig doet met een print van een Le Creuset pan) of met een reductieprint, waarbij je met Ć©Ć©n linoplaat/stempel werkt en die laag voor laag wegsnijdt en drukt. Dat kost veel tijd, precisie en ervaring, en dus energie, en naast de ervaring heb ik vooral dat laatste even niet.
Voor printjes die veel elementen bevatten moet ik zelf goed in de gaten te houden wat ik wit wil maken en wat ik zwart wil laten. Ik schrijf regelmatig notities op het linoleum, āzwartā en āwitā, of ālijntjes witā, om mezelf te herinneren aan de vlakken en om mezelf te behoeden voor foutjes (die ik vervolgens alsnog maak). Ook schiet ik regelmatig uit met mijn guts en dan moet ik daarna weer iets leuks zien te maken van datgene dat nu wit is maar wat eigenlijk zwart had moeten zijn. Om dit tijdens het snijden makkelijker te maken maak ik mijn linoplaat de laatste tijd alvast een beetje zwart met een stempelkussen van de HEMA, zodat ik beter het contrast kan zien tussen wat ik wegsnijd en wat behouden blijft.
Het voelt voor mij niet bepaald natuurlijk om die zwart-witte vlakken voor me te zien. Ironisch, want zwart-witdenken (of dichotomisch denken of alles-of-nietsdenken) is een van de kenmerken van autisme (bron, bron). Het is grappig dat ik mijn zwart-witdenken probeer te verbeteren in mijn kunst, terwijl ik het de rest van mijn leven juist weg probeer te CGT-en en zo flexibel, spontaan en beweeglijk mogelijk probeer te zijn en wil zijn. Dit klinkt allemaal vrij navelstaarderig en dat is het eigenlijk ook wel. Maar het is Autismeweek, dus ik mag dat.
Ook ironisch: het autismespectrum is op zichzelf een oefening in grijsdenken. Hoewel het spectrum-element betekent dat (volgens de meest recente wetenschap) je er Ć³f op zit, Ć³f niet op zit (lekker zwart-wit), bestaat het spectrum zelf uit elke mogelijke variatie op autisme. Ik heb regelmatig het gevoel dat het denken van neurotypische mensen over mensen met autisme meer dichotomisch is dan het denken van autistische mensen over hun eigen autisme. En dat snap ik. Ik herken me gelukkig zeker niet altijd, maar soms wel in het kenmerk van dichotomisch denken, bijvoorbeeld dat ik zelf graag een rond verhaal bij mijn eigen autisme bedenk. Zonder losse eindjes. Maar elke keer als ik denk dat mijn beeld van (mijn eigen) autisme vaststaat, wordt het weer uitgedaagd.
Geen zorgen, dit is geen nieuwsbrief over de waarde van grijsdenken. Ik vind dat we wat vaker voor dingen moeten gaan staan, en dan vooral voor een ander mens die misschien wat kwetsbaarder is dan wij zelf zijn. En dan met gedoseerde nuance en een open blik, net zoals dat ik heel vaak uitschiet en dan van het zwarts iets wits moet maken, of van het niets iets alles.
Deze week maakte ik twee schaduwprintjes. Een vind ik leuk gelukt en de andere niet. Helaas heb ik nog geen energie gevonden om opnieuw een poging te wagen met drukken.
Ik trok de schaduw van mijn viooltjes en blauwe druifjes direct over op het linoleum. Daarna sneed ik de vormen uit en alles eromheen weg. Alleen de schaduw bleef over. Ik was benieuwd hoe dit zou drukken, en of je zou kunnen zien dat het om een schaduw ging.
Dat was de brief van deze week! Bedankt voor het lezen/abonneren/liken/delen! Ik vind het een eer dat er steeds meer mensen meelezen en ik vind het daardoor ook spannender om door te gaan (embarazzing). Maar ik probeer gewoon briefjes te schrijven en dingen te maken, uiteindelijk komt het daar weer op neer. Ik kan alvast verklappen dat er volgende week een hele leuke aankomt!
Groet, zorg voor jezelf en voor anderen, en tot snel!
